بن سای نوعی هنرِ سنتی ژاپنی در پرورشِ درختان و گیاهانی است که در اندازهٔ کوچک ایجاد می‌شوند.
یک گیاه چوبی در حین رشد دستکاری می‌شود به‌طوری که به صورت یک درخت کوچک در خطوط ساده باقی مانده و ویژگی‌های اساسی یک نمونه طبیعی و کاملاً رشد یافته را به نمایش می‌گذارد. سنت بن‌سای با بیش از هزار سال قدمت بر اساس شکل هنر چینی پنزای “penzai” بنا شده است. نویسه‌های چینی که برای نوشتن کلمه چینی ‘penzai’ استفاده می‌شوند در ژاپنی ‘bonsai’ تلفظ می‌شوند.
پرورش بن‌سای با یک شاخه، نهال یا برش از یک درخت یا درختچه شروع می‌شود. انتخاب گونه، به سبکی بستگی دارد که پرورش‌دهنده می‌خواهد از آن پیروی کند. با هرس کردن، پیوند زدن، استفاده از سیم فلزی و سایر فنون، درخت را شکل می‌دهد. وقتی گیاه به اندازه مورد نظر خود رسید و ویژگی‌های زیبایی را برآورده کرد، آن را به گلدان زینتی منتقل کرده و در یک چیدمان قرار می‌دهند.
بن‌سای همچنین سبک‌های خاص خود را دارد که تا حدودی بر اساس فرم‌های رشد طبیعی درختان است. به‌طور سنتی، فقط گونه‌های گیاهی مقاوم در ژاپن مورد استفاده قرار می‌گیرند که در خارج از کشور به نمایش گذاشته می‌شوند.
درختان بن سای ابعادی از 10 تا 70 سانتی متر دارند.
بن سای کوچک ارتفاعی کمتر از 10 سانتی متر دارد و نمونه متوسط آن ها اندازه های بین ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر دارند.
نمونه ای از بن سای بزرگ هم ارتفاعی بین ۶۰ تا ۷۰ سانتی‌متر دارد.
تفاوت بین گیاهان بن سای شده با گیاهان معمولی
یک درخت در محیط طبیعی، ریشه ی خود را برای جذب مواد غذایی، در خاک گسترش می‌دهد و با توجه به مقدار مواد غذایی و … که در محیط پیرامون آن وجود دارد، رشد کرده و گسترش پیدا می کند.
اما رشد انواع بن سای به یک محیط، محدود است. میزان جذب مواد غذایی، فعالیت ریشه و … در بن سای، به پرورش دهنده آن بستگی دارد.
انواع گیاهان بن سای:
بن سای ها در دو دسته هستند:
دسته اول که به آنها همیشه سبز گفته می شود و شامل درختانی همچون کاج هستند.
دسته دوم به نام خزان دار که درختانی همچون نارون، بلوط، ابریشم، سیب و … در این دسته جای می گیرند.